Kentsel Dönşümde Azınlık Hakları

Kentsel Dönüşümde Azınlık Hakları – Bir Sosyal Adalet Persfektifi

 Giriş

Kentsel dönüşüm, şehirlerin fiziksel çehresini değiştirmenin ötesinde, toplumsal ilişkileri ve yaşam biçimlerini de dönüştüren bir süreçtir. Bu bağlamda azınlık grupların yaşadığı mahalleler, dönüşüm projelerinin en kırılgan alanlarından biri hâline gelmekte; sosyal, ekonomik ve kültürel açılardan çeşitli hak ihlalleriyle karşı karşıya kalabilmektedir.

 Sorun Alanları

1. Mülkiyet Hakları ve Yerinden Edilme

• Azınlık grupların yoğun yaşadığı bölgelerdeki mülk sahiplerinin rızası dışında tahliye edilmesi

• Piyasa değerinin altında kamulaştırma ve taşınma maliyetlerine erişememe

• Barınma hakkının ihlali ve güvencesiz yaşam alanlarına mahkûmiyet

2. Katılım ve Temsil Eksikliği

• Proje karar mekanizmalarında yerel halkın ve azınlık temsilcilerinin yeterince yer almaması

• Sürece dair bilgilendirme eksikliği ve planlamada toplulukla işbirliği olmaması

3. Kültürel Dokuya Zarar

• Tarihî yapılar, ibadethaneler, anadil kullanımı gibi unsurların dönüşüm sırasında yok sayılması

• Azınlık kimliğinin görünmezleşmesine neden olan “tek tipleşme” politikaları

4. Hukuki ve Mevzuatsal Boşluklar

• Azınlık haklarını koruyacak özel düzenlemelerin eksikliği

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Kent Hakkı gibi uluslararası belgelerin yeterince uygulanmaması

 Örnek Uygulamalar ve Çözüm Önerileri

 Uluslararası Örnekler

• Barselona’da Romani topluluklarının yerinden edilmesine karşı geliştirilen katılımcı model

• Berlin’de göçmen mahallelerinde kültürel miras korunarak yapılan dönüşüm projeleri

 Türkiye’de Uygulanabilecek Yaklaşımlar

• Azınlık mahallelerine yönelik özel sosyal etki analizlerinin yapılması

• Yerel temsilcilerin kentsel planlama kuruluna katılması

• Kültürel mirasın korunması için dönüşüm alanlarında arkeolojik ve sosyolojik değerlendirme yapılması

 Sonuç

Kentsel dönüşüm projeleri, azınlıkların sadece fiziksel yaşam alanlarını değil; toplumsal aidiyetlerini, kimliklerini ve geleceklerini de etkiler. Hak temelli ve katılımcı bir dönüşüm yaklaşımı benimsendiğinde, şehirler yalnızca estetik değil, aynı zamanda adaletli ve kapsayıcı alanlara dönüşebilir.