Antik Roma mimarisinde, yerden ısıtma sisteminin güzel bir örneği.

İngiltere’de bulunan “Chedworth Roman Villa”, günümüze sağlam gelebilmiş Roma Dönemi ev kalıntılarından birisi olması bakımından önemlidir.

Hipokaust (Latince: hypocaustum) Romalıların kurdukları merkezî ısıtma sistemidir. Bu sistem bir yapının zeminine inşa edilen bir fırınla işlemekteydi. Fırının ürettiği sıcak hava sütunlardan oluşmuş "hipokaust" adlı kanallardan geçiyor ve buradan da bir bacayla evin duvarlarına veriliyordu. Genel olarak halka açık hamamların ısıtılmasında kullanılsa da soğuk aylarda evlerin ısıtılmasında da kullanılmıştır.

Romalı mimar ve yazar Vitruvius hipokaust sisteminin MÖ 80 yılında Romalı mühendis Sergius Orata tarafından bulunduğunu yazmasına rağmen böyle bir sisteme yapılan en eski referans MÖ 350'de Efes tapınağıdır.

Hipokaust, günümüzde kullanılan yerden ısıtma sistemlerinin atası olarak kabul görmüş, Antik Roma’nın hamamlarında ve daha sonra bazı zengin ailelerin evlerinde kullanılmıştı. Önceleri halka açık hamamlarda, imparatorluk döneminde ise neredeyse tüm eyaletlerde hızlı bir şekilde yayılmış ve kendine oldukça fazla kullanım alanı bulmuştu.

Yaklaşık 1000 yıl boyunca kullanılan bu ısıtma tekniği, Endülüs bölgesindeki hamamların ısıtılması için de esin kaynağı olmuştu. Günümüzde Anadolu ve Akdeniz havzasındaki birçok antik şehirde, hipokaust kalıntılarına hala rastlayabiliyoruz.
Hipokaustların çalışma prensibine göre iki adet zemin bulunur, altta bulunan zemin üzerine sık mesafeler ile yaklaşık 60 cm yüksekliğindeki kiremit sütunlar eklenir ve bu sütunlar üzerinde ikinci zemin yükselir. Sütunlar ile birlikte iki zemin arasında oluşan boşluk praefurnium adı verilen bir fırın tarafından ısıtılır. Bu Roma icadı 5. yüzyılda Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Batı'da unutulmuştur.

Özellikle Ankara Roma Hamamı günümüzde halen çokça ziyaret edilen, Roma döneminden günümüze kadar ulaşmış en önemli hipokaust örneklerinden biridir.